Kılavuz ile 9 Eylül 2023 tarihli ve 32304 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Millî Eğitim Bakanlığı Ölçme ve Değerlendirme Yönetmeliği ile Millî Eğitim Bakanlığı Yazılı ve Uygulamalı Sınavlar Yönergesi'nde yer alan usul ve esaslara yönelik uygulamalar açıklandı.

Kılavuzda ülke, il, ilçe ve okul geneli yapılacak sınavlar, yazılı sınavların usul ve esasları, okul sınavlarında kullanılacak soru türleri, sınav soru ve cevaplarının hazırlanması, mazeret sınavları, dinleme ve konuşma sınavları, geri bildirim ve analiz, kısa süreli sınavlar, ilkokullarda ölçme, süreç ve durum odaklı değerlendirme, Türkçenin doğru ve güzel kullanımı, kaynaştırma yoluyla eğitim öğretime devam eden öğrenciler ve ölçme gibi kapsamlı değerlendirme konularına yer verildi.   Kılavuzda, öğretmenlere yönelik ölçme ve değerlendirmeye ilişkin ilgili yönetmelik ve yönergede yer alan konulara ilişkin detaylar da yer aldı. Buna göre, okullarda yazılı sınavların yapıldığı tarihlerde eğitim öğretim faaliyetleri devam edecek. Yazılı sınavların süresi bir ders saatini aşamayacak ancak mücbir sebeplerle bir ders saati 40 dakikadan az olan okullarda sınav süresi 40 dakika olarak uygulanacak.   Öğrenci bir günde en fazla iki sınava girebilecek. Ancak zorunlu hâllerde bir sınav daha yapılabilecek. Zorunlu hal kapsamına giren durumların belirlenmesi, okul müdürlüklerinin sorumluluğunda olacak. Yönetmelik'te belirtilen sınav haftalarında sınıf içi, okul içi, okullar arası, il ve ilçe düzeyinde etkinlik, yarışma gibi faaliyetlerden kaçınılacak.  

Ülke, İl ve İlçe Geneli Yapılacak Ortak Yazılı Sınavlar

Ülke geneli ortak yazılı sınav yapılması durumunda sınavların hangi sınıf düzeyinde ve hangi derslerden yapılacağı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğünce öğretim yılı başında Bakanlık Onayı ile belirlenecek ve kamuoyuna duyurulucak. Kamuoyuna yapılacak duyuruda; sınavların tarihi, şekli, soru sayısı, derslere ilişkin konu soru dağılım tabloları yer alacak.    Ülke geneli ortak yazılı sınavların yapılacağı tarihlerde okullarda aynı sınıf düzeyinde bu sınavlar dışında başka sınav yapılamayacak. Ülke geneli ortak yazılı sınavların yapıldığı tarihlerde, okullarda il veya ilçe geneli ortak yazılı sınav da yapılamayacak ancak farklı sınıf düzeylerinde okul geneli ortak yazılı sınav yapılabilecek. 

İl geneli ortak yazılı sınav yapılması durumunda sınavların hangi sınıf düzeyinde ve hangi derslerden yapılacağı her dönem ilçe milli eğitim müdürleri kurulunda karara bağlanacak. İlçe geneli ortak yazılı sınav yapılması durumunda sınavların hangi sınıf düzeyinde ve hangi derslerden yapılacağı ilçe millî eğitim müdürlüğünce belirlenecek. Ülke, il ve ilçe geneli ortak yazılı sınavların dışında kalan tüm sınavlar okul genelinde ortak yapılacak. Sınavın şekli, içeriği, soru sayısı, derslere ilişkin konu soru dağılım tabloları okul müdürlüklerince öğrenci ve velilere duyurulacak.  

Okul Geneli Yapılacak Ortak Yazılı Sınavlar 

Ülke, il ve ilçe geneli ortak yazılı sınavların dışında kalan tüm sınavlar okul genelinde ortak yapılacak.  Okul geneli yapılacak ortak yazılı sınav soru ve cevapları öğretim yılı başında il sınıf/alan zümrelerince belirlenen konu soru dağılım tablosuna göre eğitim kurumu sınıf/alan zümrelerince hazırlanacak. İl sınıf/alan zümreleri tarafından hazırlanan konu soru dağılım tablolarında birden fazla senaryo varsa hangi senaryonun kullanılacağına eğitim kurumu sınıf/alan zümreleri tarafından karar verilecek. Sınavın şekli, içeriği, soru sayısı, derslere ilişkin konu soru dağılım tabloları okul müdürlüklerince öğrenci ve velilere duyurulur. Okul geneli ortak yazılı sınavların konu soru dağılım tabloları tüm öğrencilerin görebileceği şekilde okulda uygun yere asılacak.  

Yazılı Sınavların Usul ve Esasları

Bir sınıf düzeyinde birden fazla şube bulunuyorsa şubelerin tamamında aynı derslerin (seçmeli dersler de dâhil) sınavları ortak yapılacak ancak okulda bir sınıf düzeyinde tek şube bulunuyorsa bu sınıf düzeyinde okul geneli ortak yazılı sınav yapılmayacak. Aksi bir karar alınmadığı sürece ülke, il ve ilçe geneli ortak yazılı sınavlar öğrencilerin kendi okullarında ve sınavın yapıldığı tarihte dersi olan öğretmenlerce yapılacak. Sınav yapılan tarihte dersi olmasa bile sınav yapılan dersin öğretmenleri okulda hazır bulunacak.

Okullarda, uygulamalı sınavlar hariç ortak yazılı sınav olmasına bakılmaksızın tüm sınavların (seçmeli dersler dâhil) soruları, cevaplarını öğrencilerin oluşturduğu ve farklı bilişsel düzeyde kazanımları ölçen maddelerden oluşacak. Sınavların açık uçlu sorulardan oluşması esas olacak. Kazanımın özelliği ve bilişsel düzeyine göre sınavlarda kısa cevaplı sorular da kullanılabilecek. Ancak sadece kısa cevaplı sorulardan oluşan yazılı sınavlar yapılamayacak. Genel Müdürlükçe her öğretim yılı başında illere örnek olması amacıyla konu soru dağılım tabloları yayımlanacak.Ülke, il, ilçe ve okul geneli yapılacak yazılı sınavlar konu soru dağılım tablolarına göre hazırlanacak. 

Okullardaki tüm yazılı sınavlar, yönetmelikte belirlenen sınav haftalarında yapılacak. Sınav haftalarının hangi günler olduğu Bakanlık tarafından her yıl öğretim yılı başında duyurulacak. Sınavların deprem, sel, yangın, olumsuz kış şartları veya başka mücbir sebepler ile yapılamaması durumunda sınav günleri, valilik onayı ile il milli eğitim müdürlüğünce değiştirilebilecek. 

Ülke, il, ilçe ve okul geneli yapılan ortak yazılı sınavların sonucuna göre; 1) öğrenci toplu listeleri,  2) okullar ve sınıflar arası karşılaştırmalı veri, 3) sınav sonuçlarına yönelik okullar arası veya sınıflar arası karşılaştırmalı veri yayımlanamayacak.

Uygulamalı Derslerin Sınavları

Uygulamalı derslerin (beden eğitimi ve spor, görsel sanatlar, teknoloji ve tasarım, müzik ve atölye dersleri vb.) sınavları tüm şubelerde aynı kazanım/becerilerden yapılır. Uygulamalı derslerin bazı kazanım/becerilerinin ölçülmesine yönelik yazılı yoklama yapılacaksa bu sınavlar da tüm şubelerde ortak sınav olarak yapılacak. Bu sınavların soruları da açık uçlu veya açık uçlu ve kısa cevaplı sorulardan oluşacak.  

Dinleme ve Konuşma Sınavları

Türkçe, Türk dili ve edebiyatı ile yabancı dil derslerinin sınavları yazılı ve uygulamalı olmak üzere iki aşamada yapılacak. Bu derslerdeki konuşma sınavları, belirli bir tarih aralığı olmaksızın sürece yayılarak yapılabilecek. Uygulamalı sınavların süresi ve hangi kazanımlara göre yapılacağı ders öğretmenlerince belirlenecek. Ders öğretmeni tarafından dinleme ve konuşma becerilerini ölçen uygulama sınavları yapılacak ve bu sınavlar ayrı ayrı puanlanacak. Öğrencinin uygulamalı sınavlardan aldığı puanlar ile yazılı sınavdan aldığı puan birlikte değerlendirilerek sınav puanı oluşturulacak. Dinleme sınavında öğrencinin doğal ortamlardaki konuşmalara ya da planlı bir dinleme metnine yönelik sorulan sorulara cevap vermesi beklenecek. Sınıfın düzeyi ve durumuna göre dinleme metinleri birden fazla dinletilebilecek. Dinleme sınavına yönelik hazırlanmış soru kâğıdı, dinleme öncesi öğrenciye verilebileceği gibi dinleme yaptırıldıktan sonra da verilebilecek. Sorular toplu olarak sorulabildiği gibi her soru öncesi dinleme yaptırılıp tek tek de sorulabilecek. Burada yapılacak tüm yöntemler kazanımın özelliği, sınıfın durumu ve öğretmenin tercihine göre şekil alacak. Konuşma sınavının bir ders saatinde tamamlanma zorunluluğu olmayacak. Sınav saati uygulaması mantığının değiştirilmesi özellikle konuşma sınavlarının yapılmasını kolaylaştıracak.   Konuşma sınavları öğrencilere önceden haber verilerek (hazırlıklı) ya da haber verilmeksizin (hazırlıksız) dersin herhangi bir bölümünde belirli birkaç öğrenciye yapılabileceği gibi dersin tamamı sınavın uygulanması için de ayrılabilecek. Konuşma sınavı, kazanımın özeliğine göre sınıf içi etkinliklerde veya sınıf dışı öğretim faaliyetlerinde yapılabilecek. Konuşma sınavı, öğrencilerin bir konu hakkında karşılıklı konuşması, bir diyaloğu devam ettirmesi, herhangi bir etkinliğe hazırlanma kapsamında yapılan prova çalışmaları, poster, afiş hazırlama ve sunum sırasında yapılacak çalışmalar gibi sınıf içi ve sınıf dışı birçok etkinlikte olabilecek.  

İlkokullarda ölçme, süreç ve durum odaklı değerlendirme

İlkokullarda ölçme, oyun/etkinlik temelli ve süreç odaklı yapılacak. Sınıf içi ve sınıf dışı yapılan her etkinlik öğrencinin izlenmesi ve gelişiminin desteklenmesi amacıyla yapılacak. İlkokullarda öğrencinin akademik ve sosyal gelişimi, süreç içerisinde öğrenci değerlendirme formu, kontrol listesi, dereceleme ölçeği vb. araçlar ile takip edilecek ve bu araçlar öğrenci gelişim dosyasında tutulacak.  Kaynaştırma yoluyla eğitim öğretime devam eden öğrenciler Ülke, il ve ilçe geneli ortak yazılı sınavlara; kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerini sürdüren öğrenciler de gerekli sınav tedbir hizmetleri sağlanarak katılacak. Bu öğrencilere yönelik hazırlanan ölçme araçlarında BEP'leri esas alınacak. Öğrencilerin cevapları ders öğretmenlerince değerlendirilecek. Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerine devam eden öğrencilere sınav uygulaması yapılırken öğrencilerin BEP'leri ve eğitim ihtiyaçları çerçevesinde farklı soru tipleri kullanılabilecek. Bu öğrencilerin dinleme ve konuşma sınavları BEP'leri esas alınarak yapılacak. 

 

MEB Yazılı ve Uygulamalı Sınavlar Kılavuzu için tıklayınız.